Wat is psychosociale arbeidsbelasting?

• Facebook
• X
• Linked In

Inhoud:

• Psychosociale arbeidsbelasting is een groeiend probleem
• Wat is de verantwoordelijkheid van werkgevers bij PSA?
• Wat zijn de oorzaken van psychosociale arbeidsbelasting?
• Gevolgen van PSA voor medewerkers en organisaties
• PSA-beleid ontwikkelen
• Preventie en aanpak van PSA
• De urgente noodzaak om PSA te bestrijden
• PSA in kaart brengen
  

Psychosociale arbeidsbelasting is een groeiend probleem

Doordat PSA-klachten vaak ontstaan door een combinatie van werkgerelateerde omstandigheden en persoonlijke factoren, is het een complex probleem dat aandacht en actie vereist van HR-afdelingen en werkgevers. 

In Nederland is 0,8% van de totale ziektelast en bijna 30% van de verzuimdagen te wijten aan PSA-klachten. ¹ 

Wat is de verantwoordelijkheid van werkgevers bij PSA?

Werkgevers zijn wettelijk verplicht ervoor te zorgen dat medewerkers gezond en veilig kunnen werken. Daarvoor moeten ze een arbobeleid opstellen volgens de richtlijnen van de Arbowet. Een veilige werkomgeving omvat naast fysieke aspecten ook het proactief aanpakken van psychosociale arbeidsbelasting. ² 

Door medewerkerswelzijn en medewerkerstevredenheid te waarborgen kunnen werkgevers de gevolgen van PSA voor alle betrokkenen beperken. 

Wat zijn de oorzaken van psychosociale arbeidsbelasting?

Volgens onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zijn er drie soorten factoren die PSA beïnvloeden; individuele en leefstijlfactoren, werkomstandigheden en drijvende krachten. 

1. Individuele- en leefstijlfactoren

Individuele kenmerken en leefstijl beïnvloeden hoe medewerkers omgaan met werkstress. Hier zijn enkele persoonlijke factoren die het risico op PSA kunnen verhogen: 

Demografie

Vrouwen, oudere medewerkers, lager opgeleiden en mensen met een migratieachtergrond rapporteren vaker PSA, vooral door emotioneel belastend werk en weinig autonomie​. 

Coping mechanismen 

Perfectionisten zijn kwetsbaarder voor werkgerelateerde stress​. Door te werken aan veerkracht en zelfvertrouwen ontwikkelen medewerkers weerbaarheid tegen stress. ³ 

Leefstijl

Een ongezonde leefstijl, zoals weinig bewegen of onvoldoende slapen, verhoogt het risico op PSA​.  

Gebrek aan sociale steun

Weinig steun van leidinggevenden of collega’s, maar ook het gebrek aan sociale contacten, vergroot het risico op burn-out​. 

2. Werkgerelateerde factoren

De werkomgeving en persoonlijke leefomstandigheden hebben een directe invloed op de werkervaring van medewerkers. Deze factoren spelen een grote rol bij het ontstaan van PSA: 

Werkdruk en taakeisen

Hoge werkdruk en weinig autonomie leiden vaak tot stress en burn-out​. Ook lage werkdruk kan negatieve gevolgen hebben. 

Grensoverschrijdend gedrag

Uitsluiten, pesten, agressie, geweld, discriminatie en seksuele intimidatie komen regelmatig voor en dragen bij aan verhoogde PSA​.  

Agressie en geweld

Onder andere in welzijnsberoepen en het onderwijs hebben medewerkers steeds vaker te maken met agressie. Dit kan leiden tot psychische klachten​.⁴ 

Slechte werkomstandigheden en een gebrek aan beloning

Medewerkers met financiële problemen of slechte huisvesting ervaren vaker werkgerelateerde stress​. 

3. Maatschappelijke factoren

Economische en technologische veranderingen hebben invloed op de werkdruk en zekerheid van medewerkers. Deze maatschappelijke factoren kunnen de PSA verhogen: 

Werkzekerheid en flexibilisering

Flexibele arbeidsrelaties en werkonzekerheid dragen bij aan meer stress​. 

Technologische ontwikkelingen

Automatisering en digitalisering leiden tot hogere vaardigheidseisen, wat kan zorgen voor onzekerheid en stress​. 

Werk-privébalans

Medewerkers die moeite hebben hun werk en privéleven in balans te houden, lopen een hoger risico op PSA​. 

Demografische veranderingen

Een krimpende beroepsbevolking en de toenemende zorgvraag dragen bij aan hogere werkdruk​. 

Organisaties kunnen een medewerkersonderzoek uitvoeren waarmee ze inzicht krijgen in de impact van PSA op de organisatie. Vervolgens kunnen ze met de onderzoeksresultaten de oorzaken ervan gericht aanpakken.  

Nu we de oorzaken hebben besproken, gaan we verder met de gevolgen van PSA voor zowel medewerkers als organisaties. 

Gevolgen van PSA voor medewerkers en organisaties

PSA heeft verstrekkende gevolgen voor zowel medewerkers als organisaties.  

Gevolgen voor medewerkers

• Mentale klachten 
  Medewerkers ervaren vaak stress, angst, burn-outklachten en in ernstige gevallen PTSS of depressie als gevolg van langdurige blootstelling aan PSA. 

• Fysieke klachten 
  PSA kan ook leiden tot lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, slapeloosheid en spierpijn door aanhoudende stress. 

• Sociale problemen 
  Medewerkers voelen zich geïsoleerd, hebben moeite met sociale interacties op de werkvloer en raken in conflict met collega’s of leidinggevenden. 

Deze impact op medewerkers beïnvloedt organisatorische uitdagingen. 

Gevolgen voor organisaties

• Verhoogd ziekteverzuim 
  Medewerkers die te maken hebben met PSA melden zich vaker ziek, wat leidt tot een toename van het verzuimpercentage binnen de organisatie. 

• Verminderde productiviteit 
  Door de mentale en fysieke impact van PSA zijn medewerkers vaak minder productief, wat direct de prestaties van de organisatie beïnvloedt. 

• Hogere kosten 
  Verzuimdagen veroorzaakt door PSA-klachten resulteerde in een geschatte jaarlijkse kostenpost van 3,9 miljard euro aan werk-gerelateerd ziekteverzuim volgens onderzoek van het RIVM. (1)  

Deze verstrekkende gevolgen benadrukken de noodzaak van PSA-beleid. 

Door te verkennen wat werkgeluk voor jouw medewerkers betekent kun je een veilige en gezonde werkcultuur creëren en verzuimbestendigheid verbeteren. 

PSA-beleid ontwikkelen: hoe pak je het aan?

Een RI&E helpt bedrijven om mogelijke risico’s voor de gezondheid en veiligheid van medewerkers te identificeren en te beheren. 

In 2019 voldeed slechts 52% van de Nederlandse bedrijven aan de wettelijke verplichting om een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) uit te voeren. Dat betekent dat bijna de helft van de bedrijven hier niet aan voldeed. Bij grotere organisaties was dit percentage 92%. Het is zorgwekkend dat organisaties achterblijven bij het implementeren van effectieve PSA-maatregelen.⁵  

Met deze statistieken in gedachten, zien veel organisaties de noodzaak om een doeltreffend PSA-beleid te ontwikkelen en concrete stappen te ondernemen. 

Stappen voor het opstellen van een PSA-beleid:

1. Risico’s identificeren:  
Gebruik een PSA-vragenlijst om bronnen van werkdruk en ongewenst gedrag te identificeren​. Meer weten over een PSA-vragenlijst? Neem contact met ons op.

2. Interventies ontwikkelen: 
Ontwikkel interventies zoals stressmanagement-trainingen, verbeterde werkstructuren en veilige rapportagelijnen voor ongewenst gedrag​. 

3. Evalueren en monitoren: 
Evalueer regelmatig of de genomen maatregelen het gewenste effect hebben. Dit kan via Pulse onderzoek of het monitoren van verzuimcijfers​. 

Voor een langdurige aanpak is het ook belangrijk om te investeren in retentiebeleid om medewerkers te motiveren en een gezonde werkomgeving te bieden. 

Preventie en aanpak van PSA

Ondanks dat medewerkers verantwoordelijk zijn voor het monitoren van hun eigen stressniveaus en het melden van problemen, gebeurt dit lang niet altijd. Leidinggevenden moeten daarom waakzaam zijn voor signalen van stress. Door open communicatielijnen te faciliteren kun je ondersteuning bieden bij het ontwikkelen van mechanismen zoals stressmanagement. 

Preventie, maar ook het aanpakken van PSA vereist samenwerking tussen werkgevers, leidinggevenden en medewerkers. Een werkomgeving waar de werkdruk beheersbaar is en ongewenst gedrag wordt aangepakt creëer je samen. Duidelijke beleidspunten, regelmatige communicatie en ondersteuning via vertrouwenspersonen kunnen daarbij helpen. 

Actiepunten om PSA te verminderen

1. Voer een medewerkerstevredenheidsonderzoek uit om PSA te meten en pijnpunten te ontdekken.

2. Moedig trainingen voor stressmanagement aan.

3. Stel vertrouwenspersonen aan.

4. Zet een anoniem meldpunt op voor ongewenst gedrag 

5. Bevorder een gezonde werk-privébalans, bijvoorbeeld door flexibele werkmodellen 

Een gezonde werkomgeving is belangrijk om burn-out te voorkomen in jouw team(s) en organisatie. Om dit te bereiken zul je moeten investeren in de veerkracht en vitaliteit van medewerkers. 

PSA meten en monitoren

Het is cruciaal om psychosociale arbeidsbelasting (PSA) nauwkeurig bij te houden om strategische interventies in te zetten die werkstress verminderen. Door PSA in kaart te brengen met medewerkersonderzoek, draag je bij aan het welzijn van je medewerkers en het succes van je organisatie. Om PSA te onderzoeken en vroegtijdig problemen in jouw organisatie te signaleren heb je passende tools en methoden nodig. 

Identificeer PSA met medewerkersonderzoeken

Sommige medewerkersonderzoeken, zoals het onderzoek van Effectory, voldoen aan de PSA eisen. Effectory’s platform en tools bieden je waardevolle informatie over PSA in jouw organisatie. Zo krijg je diepgaande inzichten in hoe medewerkers de werkdruk en werkomstandigheden ervaren.  

Analyseer verzuimgegevens

Stressfactoren en knelpunten die het mentaal welzijn van medewerkers beïnvloeden komen door PSA te onderzoeken aan het licht. Daarnaast kun je uit verzuimgegevens belangrijke informatie halen over trends in ziekteverzuim en de oorzaken ervan, zoals toenemende werkstress. Het analyseren van verzuimpatronen helpt organisaties om tijdig voorzorgsmaatregelen te treffen. 

Gebruik PSA-vragenlijsten

Met PSA-vragenlijsten identificeer je de belangrijkste bronnen van stress en ongewenst gedrag. Door Effectory’s gevalideerde PSA-vragenlijsten in te zetten, kunnen bedrijven eerlijke feedback van medewerkers verzamelen. 

Regelmatig feedback van medewerkers vragen via gesprekken of onderzoeken zorgt ervoor dat mogelijke problemen tijdig worden opgepikt. Dit bevordert een cultuur van open communicatie, waarin PSA bespreekbaar wordt gemaakt en de nodige aanpassingen kunnen worden gedaan om de werkomgeving te verbeteren. 

De urgente noodzaak om PSA te bestrijden

Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) vormt een serieus risico voor zowel het welzijn van medewerkers als de productiviteit van organisaties. Het is daarom noodzakelijk dat organisaties een proactieve rol spelen in het herkennen, meten en verminderen van PSA. Door een effectief PSA-beleid te ontwikkelen, met gerichte interventies en monitoring, kunnen bedrijven een gezonde, veilige en productieve werkomgeving waarborgen. Het voorkomen van PSA is naast een wettelijke verplichting ook een investering in duurzame inzetbaarheid en tevredenheid van medewerkers. Daarom kiezen steeds meer toekomstgerichte organisaties ervoor om medewerkersonderzoeken in te zetten om PSA in kaart te brengen. 

PSA in kaart brengen met Effectory

Aveleijn, een organisatie die al 55 jaar zorg en ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking zag de noodzaak van PSA-onderzoek in. Met Effectory als partner verkreeg Aveleijn waardevolle medewerkersfeedback. 

De onderzoeken van Effectory voldoen aan de PSA-eisen en bieden daarnaast een benchmark met andere organisaties die aangesloten zijn bij de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). Aveleijn bracht na roerige maanden, met de onderzoeksresultaten, de ervaringen van haar medewerkers in kaart. Zo identificeerde de organisatie dat, ondanks de hoge betrokkenheid bij de locatie en de cliënten, de betrokkenheid bij de organisatie een verbeterpunt was. Met behulp van Effectory’s tools ging Aveleijn daar verder mee aan de slag. 

Wil jij net als Aveleijn PSA in jouw organisatie in kaart brengen? Haal waardevolle inzichten uit Effectory’s medewerkersonderzoeken. Boek gratis een online demo! 

<sub>Bronnen: 
1. Impactvolle Determinanten: Psychosociale arbeidsbelasting, RIVM. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
2. Psychosociale Arbeidsbelasting, Arbeidsportaal, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (SZW)
3. Werkstress Terugdringen met een integrale aanpak op maat, TNO
4. Agressie en geweld, Nederlandse Arbeidsinspectie, SZW
5. RI&E als leerproces, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)</sub>