Werkdruk in de zorg: analyse van oorzaken

• Facebook
• X
• Linked In

Inhoud:

• De hoge werkdruk in de zorgsector
• Verschillende vormen van werkdruk in de zorg
• Wat veroorzaakt werkdruk in de zorg?
• Wat voor impact heeft werkdruk in de zorg?
• De werkdruk in de zorg meten
• Hoe pak je werkdruk in de zorg effectief aan?
• Voorbeelden en casestudies: succesvolle aanpak van werkdruk
• Benader werkstress en werkdruk in de zorg als een prioriteit

De hoge werkdruk in de zorgsector

De hoge werkdruk in de zorg is de mate waarin de vereisten van zorgtaken, zoals hoeveelheid, intensiteit en urgentie, de beschikbare tijd, middelen en capaciteiten van zorgmedewerkers overschrijden. Deze disbalans heeft stress en verminderde effectiviteit tot gevolg. Een te hoge werkdruk beïnvloedt direct de kwaliteit van de zorgverlening en het welzijn van de zorgprofessionals. 

Recent onderzoek van het CBS toont aan dat in het tweede kwartaal van 2022, de helft van de medewerkers in zorg en welzijn de werkdruk als (veel) te hoog hebben ervaren. We zien hier een stijging van 44% in vergelijking met de voorgaande zes maanden. In de kinderopvang ervaarde 61% een te hoge werkdruk, in de jeugdzorg was dit 55% en onder huisartsen 54%.

Het verschil tussen werkstress en werkdruk in de zorg

Hoewel vaak door elkaar gebruikt, zijn werkdruk en werkstress niet hetzelfde. Werkdruk is objectief meetbaar en verwijst naar de hoeveelheid werk en de eisen die aan zorgprofessionals worden gesteld binnen een bepaalde tijd. Het omvat zaken zoals patiëntenzorg, administratie, en naleving van procedures en richtlijnen. Deze druk ontstaat wanneer er te veel taken zijn om binnen de beschikbare tijd of met de beschikbare middelen af te ronden. 

Werkstress is de subjectieve ervaring van de werkdruk en de reactie van het individu erop. Het manifesteert zich wanneer een zorgprofessional het gevoel heeft de controle te verliezen, overweldigd raakt of niet in staat is om aan de werkvereisten te voldoen. Dit leidt tot gevoelens van angst, uitputting en zelfs tot gezondheidsproblemen.

Terwijl werkdruk zich richt op de externe factoren en eisen, gaat werkstress over de interne emotionele en fysiologische reacties van een medewerker. Beide zijn belangrijk om te begrijpen en aan te pakken in een zorgomgeving, vanwege de significante impact op het algehele welzijn van medewerkers en de kwaliteit van de zorg die zij leveren. 

Verschillende vormen van werkdruk in de zorg

Werkdruk in de zorg manifesteert zich op verschillende manieren, elk met hun eigen unieke uitdagingen: 

• Cognitieve werkdruk: het hoge niveau van concentratie dat nodig is voor het uitvoeren van zorghandelingen en het maken van diagnostische beslissingen. 

• Kwantitatieve werkdruk: dit gaat over de hoeveelheid werk binnen een bepaalde tijd, zoals het aantal mensen dat per dag behandeld of verzorgd moet worden. 

• Emotionele werkdruk: zorgprofessionals krijgen regelmatig te maken met moeilijke situaties, zoals de dood, lijden en familieleden van patiënten, wat emotioneel zeer belastend kan zijn. 

• Fysieke werkdruk: de fysieke belasting door lange diensten, het tillen en verplaatsen van patiënten, en het werken onder soms moeilijke omstandigheden. 

• Regeldruk: de toename van administratieve taken, zoals het bijhouden van patiëntendossiers, wettelijke rapportages, en kwaliteitscontroles. 

Elke vorm van werkdruk draagt op een andere manier bij aan de totale belasting van zorgmedewerkers. Als deze vormen zich opstapelen, ontstaat er een situatie waarin medewerkers overbelast raken, wat kan leiden tot burn-out.

Wat veroorzaakt werkdruk in de zorg?

De oorzaken van werkdruk in de zorg zijn divers en komen voort uit zowel interne als externe factoren. Inzicht in deze oorzaken helpt zorgorganisaties om effectieve oplossingen te ontwikkelen. 

Interne factoren 

De werkdruk in de zorg wordt significant beïnvloed door verschillende interne factoren van een tekort aan medewerkers tot complexe zorgvragen. 

Medewerkerstekort
Een cruciale factor die bijdraagt aan de hoge werkdruk is het aanhoudende tekort aan medewerkers. Daarnaast zijn een gebrek aan bevlogenheid, agressie tijdens het werk en een gebrek aan werk-privé balans, prominente redenen voor de uitdagingen omtrent medewerkersbehoud. Volgens recente schattingen zijn er door personeelstekorten in België tussen de 2000 en 3000 ziekenhuisbedden minder beschikbaar.

Administratieve lasten
Twee derde van de medewerkers en bijna de helft van de werkgevers ervaren de toename in werkdruk. Niet alleen patiëntenzorg, maar ook administratieve lasten dragen hieraan bij. Werkgevers benoemen de introductie van nieuwe of moeilijkere taken, een toename in mondigheid van cliënten en een chronisch medewerkerstekort als belangrijke redenen voor de ervaren werkdruk. 

Complexere zorgvragen
De demografische veranderingen en een toename in het aantal mensen met meerdere chronische aandoeningen leiden tot complexere zorgbehoeften. Uit een inventarisatie blijkt dat momenteel 5,7 miljoen mensen leven met twee of meer chronische aandoeningen. Prognoses wijzen uit dat dit aantal in 2040 zal oplopen tot 6,6 miljoen, waardoor ziekenhuismedewerkers overweldigd raakt. 

Externe factoren 

Naast interne factoren zijn er ook externe factoren die werkstress en werkdruk beïnvloeden. 

Vergrijzing resulteert in een stijgende zorgvraag
Dat Nederland vergrijst is geen nieuws. Op 1 januari 2024 bestaat 20,5 procent van de bevolking uit personen van 65 jaar of ouder. Dit is een aanzienlijke stijging vergeleken met 1990, toen slechts 12,8 procent van de bevolking 65-plus was. Van deze groep is 900.679 boven de 80 jaar. De vergrijzing leidt tot een hogere zorgvraag, vooral omdat ouderen vaker kampen met gezondheidsproblemen die intensieve zorg en aandacht vereisen. 

De COVID-19 pandemie
De COVID-19 pandemie heeft een grote impact gehad op de werkdruk in de zorg. Door de hoge quarantaine eisen, de noodzaak voor intensieve patiëntenzorg en de angst voor besmetting van medewerkers en hun naasten nam de druk in de zorg toe. Daardoor rapporteerde 50% van de medewerkers in zorg en welzijn hun werkdruk als (veel) te hoog tijdens deze periode. Deze situatie stelde de veerkracht van de zorg op de proef en benadrukte de noodzaak voor aanpassingen in de sector. 

Wat voor impact heeft werkdruk in de zorg?

Hieronder volgt een analyse van de gevolgen van hoge werkdruk op deze verschillende niveaus. 

Voor zorgmedewerkers 

1. Burn-out en stress
Dit kan zich uiten in emotionele uitputting, cynisme en een verminderd gevoel van bekwaamheid. Zorgmedewerkers die burn-out ervaren lopen een hoger risico op langdurig verzuim en uitval.  

2. Verminderde motivatie en arbeidstevredenheid  
Wanneer zorgmedewerkers voortdurend onder druk staan, kan dit hun motivatie en bevlogenheid verminderen. Een hoge werkdruk leidt vaak tot lagere tevredenheid, wat weer resulteert in een verhoogd verloop. 

3. Ziekteverzuim 
Ziekteverzuim zorgt ervoor dat de werkdruk voor de overgebleven medewerkers toeneemt, wat een vicieuze cirkel creëert. 

Voor patiënten 

1. Verminderde kwaliteit van zorg  
Wanneer zorgmedewerkers overbelast zijn, zijn zij minder in staat om tijd en aandacht aan patiënten te besteden, wat resulteert in een verminderde zorgkwaliteit. 

2. Langere wachttijden 
Door de hoge werkdruk kunnen zorginstellingen niet altijd voldoende capaciteit bieden om patiënten snel te helpen. Dit leidt tot langere wachttijden, wat frustratie bij patiënten veroorzaakt. Dit kan de gezondheid negatief beïnvloeden. 

3. Verhoogd risico op fouten 
Wanneer zorgmedewerkers onder hoge druk staan worden er sneller fouten gemaakt. Dit kan variëren van kleine administratieve fouten tot ernstige medische fouten die de gezondheid en veiligheid van patiënten in gevaar brengen. 

Voor zorginstellingen 

1. Hogere kosten 
Ziekteverzuim en verloop door werkdruk leiden tot hogere kosten, zowel door het vervangen medewerkers als verloren productiviteit. Bovendien moeten instellingen investeren in welzijnsprogramma’s en burn-outherstel om hun mensen gezond te houden. 

2. Imagoschade 
Zorginstellingen die bekend staan om een hoge werkdruk kunnen te maken krijgen met imagoschade. Dit maakt het lastiger om nieuwe medewerkers aan te trekken. Dit probleem wordt verergerd door een tekort aan medewerkers. 

3. Verminderde efficiëntie 
Wanneer zorgmedewerkers overbelast zijn, kan dit leiden tot verminderde efficiëntie in de zorgverlening. Processen verlopen trager en de kans op fouten neemt toe, wat de algehele prestaties van de zorginstelling negatief beïnvloedt. 

De werkdruk in de zorg meten

Om de werkdruk binnen de zorg te verminderen, is het essentieel om te onderzoeken wat er speelt bij je medewerkers en wat ze écht nodig hebben. Dit stelt zorginstellingen in staat om gerichte maatregelen te nemen en de druk te verlichten. Een van de belangrijkste elementen hierbij is het horen van de stem van je mensen, bijvoorbeeld door middel van medewerkersonderzoek. Er zijn verschillende methoden en tools beschikbaar die zorginstellingen kunnen inzetten. 

Verminder werkstress om verzuim en verloop te voorkomen

Uitgebreide medewerkersonderzoeken 

Het regelmatig uitvoeren van uitgebreide medewerkersonderzoeken is noodzakelijk. Deze onderzoeken dienen vragen te bevatten die specifiek gericht zijn op werklast. Denk aan het aantal uren dat gewerkt wordt, de complexiteit van de zorgtaken en de perceptie van de medewerkers over hun effectiviteit en werkplezier. Het is belangrijk om deze onderzoeken aan te vullen met vragen die psychologische aspecten behandelen, zoals stressniveaus, burn-out, werkcultuur en algemene tevredenheid over de werkplek. Door de behoeften en uitdagingen van zorgmedewerkers te begrijpen, kan de balans tussen hun werklast en hun beschikbare middelen worden verbeterd, wat resulteert in een beter welzijn en hogere kwaliteit van zorg. 

Analyse van ziekteverzuim en verloop van medewerkers 

Een plotselinge toename in ziekteverzuim of verloop is een indicatie zijn van verhoogde stressniveaus. Het analyseren van de redenen achter ziekteverzuim kan middels gesprekken met medewerkers inzicht bieden in de onderliggende factoren die bijdragen aan werkdruk. 

Beoordelingen van de werkomgeving 

Regelmatige beoordelingen van de werkomgeving door een onafhankelijke partij kunnen helpen om gebieden te identificeren waar verbeteringen mogelijk zijn. Dit kan inhouden: de fysieke condities van de werkplek, de beschikbaarheid en toestand van hulpmiddelen en uitrusting, en de effectiviteit van huidige werkprocessen. 

Oplossingen van Effectory 

Effectory biedt gespecialiseerde evaluatietools voor het meten van werkdruk, inclusief op maat gemaakte onderzoeken en feedbacksystemen die real-time data bieden. Onze aanpak helpt bij het identificeren van werkdruk en biedt benchmarks en best practices voor het verminderen ervan. De data die via deze tools wordt verzameld, kunnen worden ingezet om specifieke interventies te ontwikkelen.  

Effectory is al ruim 25 jaar dé vertrouwde partner in de zorg voor medewerkersfeedback. Ontdek het aanbod speciaal ontworpen voor zorgorgansaties van Effectory.

Hoe pak je werkdruk in de zorg effectief aan?

Het aanpakken van werkdruk in de zorg vereist een veelzijdige benadering die zowel organisatorische als individuele strategieën omvat. 

Tips voor zorginstellingen en zorgorganisaties 

1. Efficiëntere werkprocessen faciliteren: het herzien van werkprocessen kan helpen om inefficiënties te elimineren en de werkdruk eerlijker te verdelen. Dit kan bijvoorbeeld door de werklast gelijkmatiger over het team te spreiden, administratieve taken te vereenvoudigen, en duidelijke prioriteiten te stellen. 

2. Technologie en digitalisering inzetten: door administratieve taken te automatiseren, zoals het invoeren van patiëntgegevens en het genereren van rapporten, kunnen zorgmedewerkers meer tijd besteden aan directe zorgverlening. Innovaties zoals elektronische patiëntendossiers en geautomatiseerde planningssystemen kunnen de werkdruk aanzienlijk verlagen. 

3. Communicatie en feedbacksystemen verbeteren: open communicatie tussen medewerkers en leidinggevenden is essentieel om werkdruk te signaleren en aan te pakken. Zorginstellingen moeten regelmatig feedbackmomenten inplannen om te bespreken hoe werkdruk kan worden verlicht en welke verbeteringen in werkprocessen nodig zijn. 

4. Welzijnsprogramma’s: het implementeren van programma’s gericht op het welzijn van medewerkers, zoals stressmanagementtrainingen en toegang tot mentale gezondheidszorg, kan helpen om de negatieve gevolgen van werkdruk te verminderen. 

Op individueel niveau 

1. Timemanagement en prioritering: zorgmedewerkers kunnen hun werkdag beter organiseren door gebruik te maken van timemanagementtechnieken. Dit helpt hen om prioriteiten te stellen en taken op een efficiëntere manier af te handelen. 

2. Zelfzorg en stressmanagement: het is belangrijk dat zorgmedewerkers goed voor zichzelf zorgen en stress reguleren. Denk aan regelmatige pauzes, lichaamsbeweging, en ontspanningstechnieken zoals mindfulness en ademhalingsoefeningen. 

Voorbeelden en casestudies: succesvolle aanpak van werkdruk

In dit onderdeel belichten we twee inspirerende casestudies: Stichting SIG en Jados. Beide hebben, met behulp van gerichte interventies en een mensgerichte benadering, het World-class Workplace label verdiend. 

Stichting SIG, World-class Workplace van 2024 in de gehandicaptenzorg 

Stichting SIG, een World-class Workplace labelhouder in de categorie gehandicaptenzorg, is een vooraanstaande organisatie in de gehandicaptenzorg die zich inzet voor de zelfstandigheid en levenskwaliteit van mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme.  

Met een reeks diensten van residentiële zorg tot dagbesteding, plaatst SIG zowel cliënten als medewerkers centraal in hun benadering. 

Onder leiding van Astrid Reulen, Clustermanager Organisaties, heeft SIG effectieve strategieën geïmplementeerd om werkdruk aan te pakken en medewerkersbevlogenheid te verhogen.  

Tijdens het World-Class Workplace event deelde Astrid haar inzichten over het managen van retentie en werkdruk door middel van proactief en ondersteunend leiderschap. Belangrijk hierbij is het empoweren van medewerkers om zelf de regie te houden over hun werkzaamheden, terwijl de organisatie ondersteuning biedt in de werkomstandigheden. 

Een belangrijke maatregel die SIG heeft genomen, is het implementeren van een “doenersboekje”, waarin concrete acties en de gedeelde taal van de organisatie zijn vastgelegd. Dit initiatief heeft bijgedragen aan een betere communicatie en een sterke organisatiecultuur, waarbij de medewerkersfeedback een werkgeversscore van 8.0 op een schaal van 1-10 opleverde, ruim boven de benchmark van 7,2. Deze prestatie maakte SIG voor het tweede opeenvolgende de beste werkgever in de gehandicapten zorg. 

Jados, World-class Workplace van 2022 in de GGZ 

Jados, een zorginstelling gespecialiseerd in de ondersteuning van volwassenen met autisme, heeft zichzelf gepositioneerd als een topwerkgever in de geestelijke gezondheidszorg. Door een sterke focus op gelijkwaardigheid en het luisteren naar medewerkers, heeft Jados het World-Class Workplace label verdiend. 

Martijn van Gompel, voorzitter van de Raad van Bestuur, benadrukt het belang van een platte organisatiestructuur en de nabijheid van leidinggevenden om een luisterende omgeving te creëren. Deze aanpak heeft geleid tot een eNPS-score van 41,4, wat aanzienlijk hoger is dan de nationale benchmark.  

De toewijding van Jados aan gelijkwaardigheid en open communicatie heeft niet alleen tot hoge medewerkerstevredenheid geleid, maar ook de organisatie als ‘World-class Workplace van 2022 in de GGZ’ op de kaart gezet. 

Deze erkenning bevestigt de succesvolle uitvoering van hun strategieën, waaronder het belang van feedback en het bieden van platforms voor medewerkers om hun mening te uiten, wat bijdraagt aan het gevoel gehoord en gewaardeerd te worden. Dit heeft Jados geholpen zich te onderscheiden in een competitieve sector en zorgt voor een stabiele, ondersteunende werkomgeving. 

Benader werkstress en werkdruk in de zorg als een prioriteit

De urgente werkdruk in de zorg vraagt om structurele oplossingen. Door een betere balans te vinden tussen werkdruk en werkplezier kunnen zorginstellingen de kwaliteit van zorg verbeteren en de gezondheid en tevredenheid van hun medewerkers waarborgen. De oplossingen liggen in een combinatie van technologische innovaties, efficiëntere werkprocessen, en het centraal stellen van het welzijn van zorgmedewerkers. 

Zorgmedewerkers willen aangemoedigd worden om hun meningen en ervaringen te delen, terwijl zorginstellingen en beleidsmakers proactieve stappen moeten ondernemen om de druk te verlichten.  

Door samen te werken aan oplossingen kunnen we bouwen aan een toekomst waarin zowel zorgverleners als patiënten in een gezonde, duurzame zorgomgeving kunnen gedijen. 

De huidige uitdagingen zijn complex, maar we pakken ze samen aan. Effectory is al meer dan 25 jaar de meest vertrouwde partner in de zorgsector met een op maat gemaakt aanbod speciaal voor zorgorganisaties. 

Bekijk ons zorgaanbod en ontdek hoe we samen bouwen aan gezond werkgeverschap!