Op dagelijkse basis zijn we binnen en buiten werktijd bezig met het zo goed mogelijk voordoen van onszelf. De hele dag door presenteren we wat en wie we zijn en wat we allemaal kunnen. Hoe mooier de presentatie, hoe competenter je wordt geacht. Zo is de gedachte. Gekoppeld aan deze vorm van sociaal gedrag zit de ambitie om het beste uit jezelf te halen. Dit kan gunstige gevolgen hebben voor de prestatie van de organisatie. Toch is deze presentatie van jezelf niet alleen maar positief. Op het moment dat je een fout maakt, onzeker bent over een bepaalde beslissing of gewoon een vraag wilt stellen omdat je iets niet weet, kan die ‘zelf-presentatie’ in de weg staan. Je bent kwetsbaar. En juist dat vinden we ongemakkelijk en vervelend. Laat nu juist díe kwetsbaarheid en het doorbreken van je eigen presentatie één van de belangrijkste factoren zijn om een goede samenwerking binnen teams te creëren. In dit artikel gaan we in op de meerwaarde voor jezelf, het team en de organisatie om je presentatie achterwege te laten.
Werken aan sociale veiligheid? Laat je imago los!
Erving Goffmann
Socioloog Erving Goffmann maakt met zijn boek ‘The Presentation of the Self in Everyday Life’ (1956) inzichtelijk hoe wij als mensen met elkaar omgaan in het dagelijks leven. Goffmann geeft aan dat we onszelf continu presenteren aan de buitenwereld. Dit doen we om controle uit te oefenen op de perceptie die anderen over ons hebben. Hoe mooier de presentatie, hoe mooier we zelf zijn. Deze drang naar controle komt niet voort uit het feit dat we onszelf altijd de lucht in willen prijzen, maar met name vanuit een angst voor de val naar beneden. We voeren controle uit om te voorkomen dat we in een ongemakkelijke sfeer of schaamtevolle situatie terecht komen. Goffmann noemt de ruimte waarin we dit gedrag vertonen ook wel ‘frontstage’. Naast de ‘frontstage’ is er ook een ‘backstage’. Volgens Goffmann zijn dat de momenten van rust die zich voornamelijk manifesteren wanneer we alleen zijn. Op dat moment laten we het toneelspel achterwege. Dan zijn we onszelf. Waarom is deze theorie nu zo van belang voor de samenwerking binnen teams en een organisatie? Deze theorie maakt inzichtelijk hoe onze eigen presentatie in de weg kan staan en negatieve gevolgen kan hebben voor de samenwerking, de werksfeer en de sociale veiligheid op de werkvloer.
Leestip! The Presentation of the Self in Everyday Life (pdf), Erving Goffmann (1956)
Sociale veiligheid en samenwerking
Als we kijken naar succesvolle samenwerking binnen en tussen teams, zien we dat sociaal veilige teams over het algemeen goed presteren. Het zijn teams waarin medewerkers er gezamenlijk naar streven om zo veel en zo snel mogelijk te leren, waarbij elk lid zich vrij en veilig voelt om collega’s aan te spreken op gedrag en verantwoordelijkheden, om eigen fouten openlijk te bespreken en om nieuwe ideeën te opperen. Je kunt je voorstellen dat wanneer je in zo’n team met een focus op leren en verbeteren deelneemt, je effectiever, efficiënter, productiever en prettiger kunt werken. Tevens kun je je voorstellen dat op het moment dat je ‘de presentatie van jezelf’ tot in perfectie etaleert, je niet direct bijdraagt aan een sociaal veiliger team. Immers, fouten durven toegeven wordt over het algemeen erg lastig gevonden wanneer je je erg bezighoudt met je imago. Door niet het achterste van je tong te laten zien, creëer je hooguit individuele veiligheid. Wanneer je binnen de organisatie wilt werken aan een succesvolle samenwerking binnen en tussen teams, is sociale veiligheid essentieel. Een droom voor elke organisatie, waarin medewerkers zichzelf kunnen zijn, zich kwetsbaar durven opstellen en daarmee niet alleen zichzelf maar juist ook het team en de organisatie verder helpen. Teams die vooruit willen en door openheid en kwetsbaarheid de presentatie van zichzelf reduceren. Het zijn teams waarin meer ruimte is voor ‘backstage’ en minder energie verloren gaat in de ‘frontstage’. Een team waarin elk lid op dagelijkse basis bezig is met het zich zo eerlijk mogelijk voordoen van zichzelf. Gelukkig zien we al veel sociaal veilige teams binnen organisaties.
Sociale veiligheid binnen de zorg cruciaal
Gezien de relatie tussen sociale veiligheid en patiëntveiligheid, is sociale veiligheid binnen de zorg cruciaal. Een menselijke fout van bijvoorbeeld een ziekenhuismedewerker kan immers nadelige gevolgen hebben voor het welzijn van de patiënt. Dit voorkomen heeft prioriteit nummer één. Effectory ging in gesprek met ziekenhuizen. Wat is er voor nodig om binnen ziekenhuizen een cultuur te creëren waarin iedereen zich veilig voelt? Wat zou dat opleveren? Voor zowel medewerkers als patiënten?
E-book: Sociale Veiligheid – In gesprek met ziekenhuizen
Bent u benieuwd naar hoe de NVZ, het Admiraal de Ruyter ziekenhuis, Ziekenhuisgroep Twente en het VUmc werken aan sociale veiligheid? Vraag het e-book ‘Sociale veiligheid – In gesprek met ziekenhuizen’ aan en laat u inspireren!